یلدا، خداحافظی پاییز نیست، یک جشن ملی است

  به گزارش  خبرگزاری صدا و سیما؛، یلدا برای ایرانی ها فقط پایان پاییز و سلامی به زمستان نیست، سنتی است که به نام ایرانی ها به ثبت جهانی نیز رسیده است . سنتی که از زمان داریوش یکم در تاریخ ایران باستان ثبت شد، و با حافظ خوانی و شاهنامه خوانی در طولانی ترین شب میهمان خانه های ایرانیان است .

این گزارش مجالی است برای پرداختن به تاریخچه شب چله یا همان یلدا ، شب چله مصادف است با انقلاب زمستانی و طولانی شدن روزها در نیم کره شمالی زمین ، که روایت های بسیاری از ایران باستان را در دل خود جای داده است .

واژه یلدا برگرفته از فرهنگ سریانی است که به معنای زایش است .فرصتی که با انقلاب زمستانی زمین آماده آمدن بهار و زایش و تولد طبیعت می شود. مسیحیان سریانی زبان گرفته شده‌است. طبق لغت‌نامه دهخدا، یلدا واژه‌ای سریانی و به معنای تولد است و ازآنجاکه شب چله با میلاد مسیح همزمان است، به آن شب یلدا نیز می‌گویند.

در سنت زرتشت، طولانی‌ترین و تاریک ترین شب سال یاهمان شب چله ، با کنار هم جمع شدن نیروهای اهریمنی را از خانواده دور می کردند . سنتی که با روشن کردن آتش دور هم شکل گرفت .

مردم نیز دور هم جمع می‌شدند و آخرین میوه‌های تابستان خود را با هم می‌خوردند و اینگونه خود را سرگرم می‌کردند .

چله بزرگ از اولین روز دی ماه که خرم روز نام دارد، تا دهم بهمن ماه که جشن سده است، محاسبه می شود و در این ایام شدت سرما بیشتر است، سپس چله کوچک فرا می رسد که از دهم بهمن ماه تا بیستم اسفند ماه به طول می ‌انجامد و در این ایام کم کم از شدت سرما کاسته می‌ شود.

ابوریحان بیرونی از شب چله در کتاب آثار الباقیه به عنوان میلاد اکبر یا میلاد خورشید نام می برد، واژه شب چله هم به آن دلیل به آخرین شب پاییز می گویند که سر آغازی برای آمدن زمستان و شروع انقلاب زمستانی است که چهل روز است .

اما آمدن زمستان در ایران همراه با سنت ها و داستان ها و روایت ها است.

این مراسم اگرچه از دیرباز تا به امروز دستخوش تغییراتی شده است اما به هیچ عنوان فراموش نشده و به نوعی ماندگارتر نیز شده است. این آداب و رسوم از گذشتگان، مادربزرگ ها و پدربزرگ ها سینه به سینه منتقل شده است و فرصتی برای دورهم جمع شدن و دست بوسی بزرگترها به حساب می آید .

ایرانیان باستان بر این اعتقاد بودند که آتش مانع از ورود نیروهای نحسی و پلیدی به خانه می شود و برپا کردن آتش بهانه ای برای دور هم جمع شدن آنها شد . رسمی که در حال حاضر در بسیاری مناطق سرد سیر ایران با همان آماده کردن کرسی و دور آن جمع شدن شکل دیگری به خود گرفته است .

بنا بر نوشته مرحوم هاشم رضی یکی از پژوهشگران کشورمان به اعتقادات ایرانیان باستان اهریمن با پرتو آتش توسط ایرانیان باستان از میان می رود و با روشن کردن آتش در شب یلدا با تولد خورشید دور هم جمع می شدند و سفره ای مملو از میوه های خشک و تازه و تنقلات پهن می کردند . این سفره برایشان مقدس بود و میوه ها به عنوان تمثیلی محسوب می شد که بهار و تابستانی پربار پیش رو داشته باشند ، رسمی که در جامعه امروزی ایران هم با توجه به فرهنگ وسنت شهرهای مختلف چراغ خانه های ایرانیان را در شب چله روشن می کند.

ایرانیان در این شب علاوه بر کنار هم جمع شدن برای تازه عروسان خود هدایایی تدارک می بیند و علاوه بر خوراکی های مرسوم این شب مثل انار و هندوانه و شیرینی راهی خانه عروس می کنند . خانواده عروس هم برای تازه داماد خود به طور متقابل هدایایی را تهیه می کنند که این سنت در شهرهای مختلف ایران به روش ها و سیاق متفاوتی است .

شب چله یا شب یلدا در تقویم بعنوان روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان ثبت شده است . فرهنگی که با خواندن دیوان حافظ و شاهنامه خوانی برای ایرانیان ماندگار تر می شود.