شورای نگهبان؛ نهادی حاکمیتی با پشتوانه مردمی و نظارت مستمر قانونی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، آقای هادی طحان نظیف عضو حقوقدان و سخنگوی شورای نگهبان با حضور در «برنامه صف» اول با موضوع "چهل و پنجمین سالروز تشکیل شورای نگهبان" به پرسش ها درباره عملکرد و وظایف شورای نگهبان پاسخ داد. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:   

سوال: چند روز پیش ۲۶ تیر چهل و پنجمین سالروز تاسیس شورای نگهبان بود و اخیراً یک روز قبل از این، انتخابات حقوقدان‌های شورای نگهبان و انتصاب سه نفر از فقهای این شورا را داشتیم. آقای دکتر طحان نظیف، ۱۸ خرداد ۶۱، اهل دزفول، سه فرزند، ۱۸ کتاب در حوزه حقوق، مسائل این حوزه تالیفات مختلفی را دارید این را دارم معرفی می‌کنم، چون داشتم گزارش انتخابات را می‌خواندم، انتخابات اخیر حقوقدان‌های شورای نگهبان برایم جالب بود که جنابعالی با ۲۵۷ رای یعنی در انتخاب‌های اخیر از ابتدا تا الان را که مرور کردم جنابعالی بالاترین رای، می‌شود گفت بی‌سابقه‌ترین رای را در میان حقوقدان‌های شورای نگهبان داشتید می‌خواهم با این شروع کنم علت چه بود، جوانگرایی شامل ارتباط و تعامل خوب شما با مجلس فکر می‌کنید دلیل اعتماد نمایندگان مجلس به جنابعالی چه بود یا شاید هم علت رسانه‌ای بود و شناخته شدن حضرتعالی.

طحان نظیف: به نظرم اینجا از عزیزان مجلس باید بپرسید من می‌توانم بگویم حسن نظر این عزیزان بود در حق بنده انشاالله من شایسته این اعتماد باشم. این را از خداوند متعال خواستارم که بتوانم وظایفم را به درستی انجام دهم. اگر بخواهم سوال شما را بی پاسخ نگذارم، چون عرض می‌کنم عزیزان مجلس و سایر بزرگواران باید پاسخ دهند که حق مطلب ادا شود ولی من ۶ سال قبل که برای اولین بار توسط نمایندگان محترم مجلس دهم بود فکر می‌کنم به عنوان عضو حقوقدان شورای نگهبان انتخاب شدم که فکر می‌کنم آن مقطع ۳۷ سال داشتم. سعی من در شش سال این بود که تعامل مثبت و تعامل نزدیک و یک جا‌هایی تنگاتنگ با عزیزانمان در مجلس داشته باشم. حضور نسبتاً فعالی در کمیسیون‌های تخصصی مجلس داشتیم خیلی از قوانینی که در سال‌های اخیر نهایی و ابلاغ شد، سعی کردیم در تعامل نزدیک ایرادات را تبیین و اشکالات را بیان کنیم و با عزیزان در مجلس به راهکاری روشن برای مصوبه برسیم که هم ایراد به شورای نگهبان را برطرف و هم مقصود نمایندگان عزیز را حاصل و مشکلی از مشکلات کشور را حل کند. لذا تمام تلاشم در این شش سال این بود که این تعامل نزدیک را با مجلس داشته باشیم. در فضای رسانه‌ای هم در خدمت شما و همکارانتان بودیم. من آن روز در مجلس عرض کردم خدمت عزیزان به لحاظ عددی بخواهم خدمت عزیزان عرض کنم ۱۲۹ گزارش به عنوان گزارش به مردم یا روایت پارلمان را به رشته تحریر درآوردیم. ده‌ها نشست داخلی و بین‌المللی برای تبیین نظرات شورا داشتیم این افتخار را داشتم که در جلسات متعدد دانشگاهی و غیر دانشگاهی اصحاب رسانه حاضر شوم تمام تلاشم بر این بود که یک مقدار شورا را بیشتر معرفی کنیم وظایفش، کارکردهایش اگر جایی مصوبه‌ای با ایراد مواجه می‌شود دلیل آن ایراد چیست، اگر ابهاماتی نسبت به مصوبات داریم به چه دلیل است؟ سعی کردیم تبیینی از این موضوعات داشته باشیم.

سوال: در واقع می‌شود گفت این رای از تعامل و تسهیلگری شما در حوزه حقوقی و قوانین و ارتباط و تعامل هرچه بیشتر با بدنه نخبگانی، مسئولین و مردم از طریق رسانه‌ها می‌توانیم بگوییم این خروجی را داده برای شما و همه همکاران آرزوی موفقیت می‌کنیم، یادی هم بکنیم از رئیس جمهور شهید فکر کنم دوره ایشان در قوه قضاییه بود که برای اولین بار حضرت عالی معرفی شدید روحشان شاد.

طحان نظیف: بله بنده را بار اول حضرت آیت الله رئیسی به مجلس معرفی کردند و این دور هم حجت الاسلام والمسلمین حاج آقای محسن اژه‌ای حسن نظر را داشتند. انشالله که بنده و سایر همکاران عزیز، بنده اینجا به عنوان نمایندگی حاضر شدم و الا عرض می‌کنم یک دوازدهم هستیم برای عزیزان و فقها و حقوقدانان. همه تلاشمان این بوده که تعامل نزدیک وظایفمان را انشالله به خوبی انجام دهیم. چون شما به جوانگرایی هم اشاره کردید می‌خواهم بگویم از نظر بنده اینجا در کنار هم تجربه عزیزانی که سال‌ها مجرب هستند تجربه اندوخته‌اند در کنار کسانی مثل ما که جوان‌تر هستیم مقصود که پیش بردن کار کشور است انشالله حاصل شود. 

سوال: دلیل اینکه یادی از شهید جمهور کردم دقیقاً همین بود می‌خواستم یادی از ایشان شود و هم اینکه به این نتیجه برسم که آن جوان گرایی مد نظر شهید جمهور ما جواب داده و امروز این اعتماد قابل توجه نمایندگان مجلس اثبات این ادعا است. می‌خواهم راجع به سابقه شورای نگهبان بار‌ها در سالروز‌های مختلف با هم صحبت کردیم، اما بیاییم از همین انتخابات اخیر، چون انتخاب‌ها برای یک دوره ۶ ساله است، اما بعد از ۳ سال الان سه تا از حقوقدان‌ها و سه تا از فقها انتصاب مجدد دارند این را با این مبنا که یک بهانه خبری روز هم است از این منظر وارد شویم که به چه علت دارد این اتفاق می‌افتد، مگر دوره شش ساله نیست چرا این روی سه سال دارد فلسفه وجودیش و اینکه آیا تغییری در رویکرد شورا شاهد خواهیم بود یا خیر؟

طحان نظیف: یک مقدار به گذشته گذر کنیم. شاید اگر بخواهم سابقه شورای نگهبان را خدمت شما عرض کنم باید نیم نگاهی به قانون اساسی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران یا قانون اساسی مشروطه یا دقیق‌تر عرض کنم متمم قانون اساسی مشروطه اشاره کنم. این دغدغه‌ای است که حتی پیش از پیروزی انقلاب در ذهن علمای ما در ذهن افرادی که دغدغه موضوعات شرعی و دینی را داشتند وجود داشته. اصلی در متمم قانون اساسی مشروطه وجود داشته که معروف به اصل تراز است. ماده ۲ قانون اساسی بوده است. اگر بخواهم سابقه‌ای برای شورای نگهبان عرض کنم باید به این اصل اشاره کنم که در آن اصل آمده بود که ۵ نفر از فقهای آن اصل با ترتیباتی که در آن قانون پیش بینی شده بود که مثلاً مراجع تعیین کنند با ساز و کاری ماموریت آنها این باشد که مصوبات مجلس را بررسی کنند که خلاف مواضع شرع نباشد. این در قانون اساسی آن مقطع نوشته می‌شود ولی عملاً فرصت اجرا پیدا نمی‌کند به دلایل متعدد. تیتروار بخواهم عرض کنم یکی اینکه اصلاً شاه اعتقادی به این حرف‌ها نداشته یا بعضا روشنفکرانی بودند که باز به همین ترتیب، خود علما یک وقت‌هایی با هم اختلافاتی داشتند. می‌خواهم بگویم این متن نوشته می‌شود یک ایراد به خود متن است که یک مقدار کلی است و دقیق جزئیات مشخص نشده لذا این در قانون می‌آید ولی عملاً فرصت اجرا پیدا نمی‌کند. پس از پیروزی انقلاب با توجه به سابقه‌ای که عرض کردم و با آسیب شناسی این موضوع، این موضوع در قانون اساسی پیش‌بینی می‌شود و سعی می‌کنند آن نقاط آسیب را هم برطرف کنند یعنی اگر آنجا کلی گویی شده اینجا به جزئیات. یک وقت‌هایی به دانشجوهایم عرض می‌کنم واقعا بعضی از مواردی که نسبت به شورای نگهبان در قانون اساسی آمده جزئیاتی است که شاید شأن آیین نامه هم داشته باشد این نشان می‌دهد که قانون گذار اساسی با این موضوع خیلی برایش مهم بوده که حتی جزئیات را هم نسبت به این نهاد مشخص و ورود کرده است با دغدغه‌ای که وجود داشت این موضوع در قانون اساسی پیش بینی می‌شود. موضوع اصلی هم واقعیت این است که شورای نگهبان نهادی است که بر اساس قانون اساسی پاسدار ماهیت انقلاب اسلامی است. ماهیت انقلاب اسلامی، مردم سالاری دینی است، جمهوری اسلامی است. یعنی شورای نگهبان در مقاطع این ۴۵ سال نشان داده چه در مصوبات، چه در انتخابات نسبت به این دو موضوع حساسیت دارد نسبت به جمهوریت و هم نسبت به اسلامیت، هویت انقلاب اسلامی هستند و در قانون اساسی ما هم تبلور پیدا کرده است.

سوال: در پرانتز بپرسم شورای نگهبان اینجا پاسدار حاکمیت است یا ملت و مردم؟

طحان نظیف: سوال خیلی خوبی است اگر فرصت شد می‌توانم با مثال‌هایی عرض کنم که همین نهادی که با افتخار یک نهاد حاکمیتی است ولی مردمی‌ترین نظرات را همیشه داشته. این چیزی نیست که من ادعا کنم می‌توانم در نظرات شورای نگهبان متعدد این موارد را عرض کنم. لذا عرضم این است که موضوع در قانون اساسی پیش بینی می‌شود بعد از اینکه قانون اساسی به رای گذاشته می‌شود و همه پرسی انتخابات ریاست جمهوری باید برگزار شود انتخابات مجلس باید برگزار شود. استحضار دارید شورای نگهبان متشکل از جامعه ۱۲ نفره است. ۶ نفر را رهبر معظم منصوب می‌کنند و ۶ نفر هم با این فرایند که رئیس قوه قضاییه بیش از میزان مورد نیاز مجلس افرادی را معرفی می‌کند و آنها باید انتخاب کنند. می‌توانم بگویم جزو اولین انتصابات حضرت امام احکامی است که برای فقهای شورای نگهبان می‌زنند یعنی اسفند ۵۸. چرا میگویم جزو اولین انتصابات؟ اولاً که تاریخ این را نشان می‌دهد، نشان می‌دهد امام دغدغه موضوع را دارند و این موضوع برایشان خیلی مهم است نشان به این نشان که چهار ماه بعد حقوقدانان شورای نگهبان انتخاب می‌شوند توسط مجلس. به این معنا که آنها هم تعللی نکردند باید انتخابات انجام می‌شد. نماینده‌ها انتخاب می‌شدند مجلس انجام می‌شد و فکر می‌کنم اولین دستور مجلس هم انتخاب حقوقدان‌های شورای نگهبان بوده. چون ما در قانون اساسی داریم که مجلس بدون شورای نگهبان اعتبار قانونی ندارد؛ لذا اولین انتخاب عزیزان انتخاب حقوقدانان شورای نگهبان بوده که در تاریخ ۲۶ تیر ۵۹ این اتفاق می‌افتد. چون جمع ۱۲ نفره شورا در این تاریخ تکمیل می‌شود. عملاً ما ۲۶ تیر ماه هر سال را سالروز تاسیس شورا می‌دانیم. از اینجا عرض می‌کنم که امام چند ماه قبل با اینکه می‌دانند هنوز مجلسی بر سر کار نیامده که بخواهند حقوقدان‌ها را انتخاب کنند ولی احکام را صادر می‌کنند. اینکه فرمودید چرا هر سه سال این اتفاق می‌افتد باز این در قانون اساسی آمده به خاطر اینکه دوره‌های اعضا چه فقها و چه حقوقدان‌ها فرقی نمی‌کند ۶ ساله است. به خاطر اینکه هر ۶ سال همه اعضا با هم دوره شان تمام نشود باز قانون اساسی این پیش‌بینی را کرده که یک بار فقط بعد از گذشت ۳ سال سه نفر از فقها و سه نفر از حقوقدان‌ها به قید قرعه خارج شوند و از آن مقطع حال آن دوره اول برای افرادی که خارج می‌شوند سه ساله می‌شود. بله از آن مقطع به بعد دیگر دوره‌ها با اینکه ۶ ساله است ولی هر سه سال یک بار عملاً تمام می‌شود الان مثلاً هفته گذشته سه نفر از فقهای شورا دوره شان تمام شده بود که رهبر معظم انقلاب احکام را تمدید و ابقا فرمودند. نسبت به حقوقدان‌ها هم همین اتفاق افتاد که رئیس قوه قضاییه معرفی فرمودند و مجلس هم انتخاب کردند. اینجا در پرانتز تشکر کنم از رهبر معظم انقلاب در طول این سال‌ها همیشه اهتمام ویژه‌ای به شورای نگهبان داشتند و نسبت به انتصاب افراد همیشه به موقع حتی می‌توانم بگویم یکی دو روز زودتر از موعد حکم آخری که ایشان فرمودند فکر می‌کنم بیست و چهارم بود با اینکه روز بیست و ششم بود شما در طول این چهل و چند سال نمی‌بینید تاخیری در این موضوع ولو یک روز صورت گرفته باشد. البته تشکر کنم از رئیس محترم قوه قضاییه که باز به همین ترتیب مشخص در موردی که بنا بود این کار انجام شود نامه ارسال شد و تشکر از نمایندگان محترم که باز هم به موقع و فارغ از اینکه خودم جزو این افراد بودم با یک رای قاطع نسبت به هر سه بزرگوار خداوند فارغ از خودم عرض می‌کنم. 

سوال: داشتم می‌خواندم ۲۶۹ نماینده حاضر بودند تقریباً از آن میانگین یک مقدار بالاتر.

طحان نظیف: بله این نشان می‌دهد که ارکان نظام نسبت به شورای نگهبان اهتمام کافی را دارند که جای تقدیر دارد. بله در چنین شرایطی که ما بودیم همه چیز طبق زمانبندی انجام شد و کار شورای نگهبان یک روز هم به تاخیر نیفتاد.

سوال: اگر از شما سوال شود که شورای نگهبان پاسدار حاکمیت است یا ملت و مردم پاسخ شما چیست؟

طحان نظیف: اگر بخواهم آدرس دقیق خدمت شما عرض کنم ما با افتخار در قانون اساسی فصلی را داریم به عنوان فصل حقوق ملت. داشتم جست‌ و‌ جو می‌کردم در نظرات شورا می‌دیدم در این سال‌ها بیش از ۱۶۰ مورد استناد به اصول این فصل داده شده که نشان دهنده اهتمام اعضا نسبت به این موضوع است البته اصول مربوط به حقوق ملت فقط در فصل حقوق و ملت نیست در سایر اصول قانون اساسی هم ما مواردی را داریم که وقتی اعضای شورای نگهبان به آن استناد می‌کنند یک نگاهی به حقوق مردم دارند. مثال بزنم مثلاً به ما می‌گویند ایراد اصل ۷۵ که بحث بار مالی است مثلاً یک امتیازی به لحاظ مالی که یکی از ایرادات پرتکرار شورای نگهبان مثلاً یک امتیاز مالی می‌خواهد به افراد داده شود شورای نگهبان می‌گوید این بار مالی دارد و مغایر اصل ۷۵ است من این را در راستای حقوق ملت می‌بینم. مکرر دیدم به ما مراجعه می‌شود گاهی اوقات معلمان عزیز، گاهی اوقات پرستاران، گاهی اوقات ایثارگران، بازنشستگان اقشاری هستند که مطالباتی دارند مثلاً می‌گویند اگر این امتیاز داده شود این شرایط بهتر شود چقدر خوب هست یک مطالبه است این مطالبه وقتی می‌آید در قالب یک طرح و لایحه تبدیل به قانون می‌شود دیگر اسمش یک مطالبه صرف نیست، می‌شود مطالبه قانونی. ایراد اصل ۷۵ یعنی اینکه کارگزار محترم دولت هر بخشی که هست از اول برو بار مالی این موضوع را پیش بینی کن که اگر این موضوع تبدیل به قانون شد لذت این موضوع کام این عزیزان را شیرین کند نه اینکه کام این عزیزان را تلخ کند. مکرر پیش آمده یک وقت‌هایی به ما می‌گویند ما از شما لطف نمی‌خواهیم ما از شما اجرای قانون می‌خواهیم چرا آن موقعی که قانون تصویب می‌کردید یادتان نبود که این بار مالی دارد و حرفشان هم کاملاً درست است و جزو جا‌هایی است که من هیچ پاسخی ندارم حرف درستی است از اول شما می‌توانید منابع را جابجا بکنید بگویید به این بخش ندهم، به این بخش بدهم.

سوال: خود ما مثلاً وقتی در برنامه‌های خودمان می‌خواهیم موضوعی را پیگیری کنیم تا زمانی که تبدیل به قانون نشده ما پیگیری می‌کنیم کارشناسانی بیاوریم نظر می‌دهند، اما زمانی که تبدیل به قانون شد دیگر اصلاً کاری نداریم در آیین نامه اجرایی و موارد بعد از آن در اجرای قانون بحث می‌کنیم.

طحان نظیف: بحثم این است که پافشاری شورای نگهبان به این موضوع در راستای حقوق مردم است یعنی می‌خواهند شیرینی قانون را مردم بچشند، شیرینی اجرای قانون را بچشند و می‌گویند از اول بروید فکر کنید یا منابع را جابجا کنید یا محلی را پیش بینی کنید که این موضوع وقتی تبدیل به قانون شد ایرادی است که به ما می‌گویند. می‌گویند شما هوادار حاکمیت هستید انگار، در حالی که ما حقیقتاً به دنبال این موضوع هستیم برای ما چه فرقی می‌کند که منابع در کجا مصرف شود ولی می‌خواهیم منبع واقعاً در اختیار مجری قرار گیرد که بتواند قانون را درست اجرا کند. مکرر از این موارد سراغ دارم. مواردی بوده مثلاً مصوبه آمده راجع به بیمه همگانی خیلی چیز خوبی است مخصوصاً در کشور ما که کشوری است که حوادث غیر متقربه کم و بیش پیش می‌آید سیل، زلزله از این موارد داریم گفتند افراد بیایند بیمه همگانی کنند شورای نگهبان ایراد گرفته که اقشاری هستند ممکن است همین حق بیمه کم و اندک هم در توانشان نباشد قانونگذار برای موضوع هم باید تمهید کنی. با یک رفت و برگشت این موضوع هم حل شده یا مثلاً یک مقطعی بود پیش‌بینی شده بود که این بیمه مثلاً تا ۱۰ سال توسط دولت پرداخت شود بعد خود مردم، ما گفتیم نه بر اساس قانون اساسی بیمه همگانی با مشارکت دولت و مردم است اینکه دولت عزیز جایی خودش را کنار بکشد حداقل با قانون اساسی ما سازگار نیست. ما از این موارد متعدد داریم. خاطرم است مصوبه آمده بود راجع به بحث دیوان عدالت بود پیش‌بینی کرده بود که این سمن‌ها سازمان‌های مردم نهاد اگر یک جایی می‌دیدند اجرای قانون انجام نشده بتوانند گزارش دهند به یک معاونت. در آنجا یک حرکت رو به جلو بود در مصوبه مجلس خاطرم است این با ایراد شورای نگهبان مواجه شد که چرا فقط گزارش بدهند چرا نتوانند شکایت کنند، خوب شکایت را گاهی یک نفر انجام می‌دهد گاهی اجتماعی از افراد انجام می‌دهد از نظر ما اینها هم مردم هستند من آن موقع به دوستان عزیز مجلس عرض می‌کردم اگر شما دو قدم رفتید جلو، با ایراد ما چند قدم می‌توانید بروید جلو اینها مواردی است که می‌توانم بگویم شورای نگهبان متعدد است و این نهاد حاکمیتی همواره در کنار مردم ایستاده آن ماهیت نظام ما این است که اینها قابل تفکیک از هم نیستند حاکمیت واقعاً در کنار مردم است.

سوال: بعضی‌ها فکر می‌کنند شورای نگهبانی که وظیفه نظارت را دارد در انتخابات، در قانون نظارت و اینها مختص به ایران است یا در کشور‌های دیگر هم چنین نهاد و دستگاهی را داریم؟

طحان نظیف: هم نسبت به موضوع نظارت بر مصوبات و نسبت به موضوع نظارت بر انتخابات نهاد‌های مشابه متعددی در دنیا وجود دارد. ممکن است عناوینش متفاوت باشد ولی کارکرد همان است. نسبت به مصوبات بخواهم خدمت شما عرض کنم ما برخی جا‌ها شورای قانون اساسی در مثلاً کشور فرانسه، برخی جا‌ها دادگاه قانون اساسی داریم مثل ایتالیا، برخی جا‌ها دیوان عالی فدرال داریم مثل آلمان کارکرد همان است بالاخره قانون اساسی قانون مادر کشور است باید از آن صیانت شود، فارغ از اینکه به چه عنوان باشد کارکرد، یکی است در حوزه انتخابات هم همین است بالاخره هر جایی که شما مجری را به کاری وادار می‌کنید باید ناظری وجود داشته باشد که بررسی کند آیا کار طبق موازن قانونی دارد پیش می‌رود یا خیر؟ در بعضی از کشور‌ها نهاد‌هایی این کار را انجام می‌دهند در بعضی از کشور‌ها احزاب این کار را انجام می‌دهند ولی باز هم این کارکرد وجود دارد.

سوال: الان شاید با اکثر هموطنان که صحبت کنید اسم شورای نگهبان که بیاورید اولین چیزی که در ذهنشان است انتخابات است و شاید این سوال برایشان پیش بیاید که اعضای شورای نگهبان وقتی انتخابات نیست چه می‌کنند، البته آن نظارت روی قانون است، اما شاید متبادر شود که پس اینها خیلی مواقع کاری ندارند انجام دهند پاسخ شما چیست؟

طحان نظیف: همین که شما اشاره فرمودید اگر از من به عنوان سخنگوی نهاد بپرسند که اصلی‌ترین کارکرد شورای نگهبان چیست؟ اتفاقا می‌گویم یعنی کار جاری ما این است که در کنار مجلس پا به پای مجلس مصوبات را بررسی کنیم که مصوبات خلاف موازین شرع نباشند. یک آمار بخواهم عرض کنم ۳۵۵۲ مصوبه از ابتدای انقلاب تاکنون در شورای نگهبان بررسی شده. این مصوبات که عرض می‌کنم ممکن است یک ماده واحده را در بر بگیرد تا یک مصوبه‌ای که بیش از ۷۰۰ ماده است. یعنی آن یکی است، این هم یکی است. شورای نگهبان نهادی است که با سه قوه کار می‌کند. نسبت به مصوبات مجلس این عدد که عرض کردم ۳۵۵۲ مصوبه که ما اینها را بررسی می‌کنیم خلاف قانون اساسی و موازین شرع نباشد، با دولت چه ارتباطی داریم اساسنامه‌هایی که در دولت تصویب می‌شود برای شورای نگهبان ارسال می‌شود که بررسی شود خلاف قانون اساسی و موازین شرع نباشد.

سوال: در نهاد زیر مجموعه دولت؟

طحان نظیف: بله باز عددش را بخواهم خدمت شما عرض کنم ۵۸۶ اساسنامه را ما باز به روز هستیم و بررسی کرده‌ایم. نسبت به قوه قضاییه استعلامات اشخاص را بررسی می‌کنیم. به این معنا که این هم یکی از وجوه قابل افتخار اساسی ما است که هر یک از شهروندان می‌تواند به جایی به نام دیوان عدالت اداری مراجعه کند. یکی از دستگاه‌هایی است که زیر نظر قوه قضاییه است ادعا کند بگوید از نظر من شهروند جمهوری اسلامی این مصوبه هیئت وزیران جمهوری اسلامی این آیین نامه‌ای که یک وزیر تصویب کرده این مصووبه‌ای که شورای شهر مثلاً شهر خودمان تصویب کرده، از نظر من شهروند خلاف موازین شرع است یا خلاف قانون است. خلاف قانون را خود عزیزان در دیوان بررسی می‌کنند خلاف شرعش را با چه دقتی با چه وقت گذاری بررسی می‌کنند و جالب است در مواردی ادعای آن شهروند تصدیق می‌شود و می‌گویند که مصوبه خلاف موازین شرع شناخته شد و ابطال می‌شود باز عدد این استعلامات را هم بخواهم خدمتتان عرض کنم از ابتدا تاکنون ۱۸۰۷ مورد از ابتدای انقلاب تاکنون بوده.

سوال: خیلی جالب است از اساسنامه‌ها هم بیشتر است این ارتباط مردمی را هم دارد نشان می‌دهد؟

طحان نظیف: دقیقاً همین را عرض می‌کنم، من به نظرم نتیجه‌اش خیلی مهم نیست که آن ادعا درست بود یا نبوده صرف اینکه این بررسی می‌شود که من عرض کردم ما موارد متعدد داریم که آن ادعا تصدیق هم می‌شود و ابطال می‌شود لذا عرضم این است که ما در مقاطعی که انتخابات داریم که در سال‌های اخیر به این شکل شده و آن تجمیع‌هایی که صورت گرفته ما هر دو سال یکبار انتخابات داریم ولی به صورت جاری درگیر چنین موضوعاتی هستیم و سعی می‌کنیم پا به پای مجلس بالاخره این مصوبات را بررسی کنیم واقعاً با یک دقت‌هایی گاهی اوقات افتخار داشتم یک مقطعی من دانشجو‌ها را از رشته‌های مختلف و دیدگاه‌ها و تشکل‌های سیاسی مختلف دعوت کردم تشریف آوردن صحن شورا و از نزدیک دیدند که گاهی اوقات نسبت به یک جمله نسبت به یک عبارت نسبت به یک کلمه ساعت‌ها بحث می‌شود و در نهایت رای گیری تمام کننده است رای گیری می‌کنند بالاخره موافق و موافق استدلال‌هایشان را بیان می‌کنند آنچه که تمام کننده است رای گیری است البته ما این کار را حالا این بار که عرض کردم دانشجویان به صحن شورا تشریف آوردند، یک چند باری هم به عنوان رقابت علمی شبیه سازی شورای نگهبان استحضار دارید یکی از روش‌های آموزشی در دنیا شبیه سازی دادگاه‌ها ما نسبت به شورا‌ها، فکر می‌کنم که ۵ بار این کار را انجام داده‌ایم دانشجویان از سراسر کشور دانشگاه‌های مختلف عمدتاً دانشجویان حقوق و علوم سیاسی می‌آیند شرکت می‌کنند و خودشان را جای اعضای شورای نگهبان قرار می‌دهند مصوبه می‌دهیم خدمتشان اظهار نظر می‌کنند حتی پرونده‌های فرضی انتخاباتی خدمتشان می‌دهیم اظهار نظر می‌کنند خیلی تجربه شیرینی برای عزیزان بوده.

سوال: من می‌خواهم اینجا دست به نقد روی این ۳۵۵۲ طرح یا لایحه‌ای که از مجلس آمده به شورای نگهبان عدد عدد جدید و قابل توجهی هم هست، از ابتدای انقلاب تا به امروز بدون شک یکی از مهم‌ترینش همین طرح مالیات بر سوداگری و سفته بازی است که تا به حال چندین بار از سوی شورای نگهبان با ایراداتی همراه شده و الان هم این طرح را طرح مهمی می‌داند به خصوص با توجه به اینکه شعار سال را هم داریم که می‌تواند کمک کند که آن نقدینگی بیاید به سمت بازار مولد اول بفرمایید در این چند بار ایراداتی که شورای نگهبان به این طرح داشته چه بوده و فکر می‌کنید با توجه به تجربیاتی که حضرت عالی دارید و ایراداتی که به این وارد است کی انشالله بالاخره ما یک خبر خوب را شاهدیم که این طرح مهم تصویب و تایید شود انشاالله؟

طحان نظیف: همانطور که شما هم اشاره کردید این مصوبه چند باری در رفت و آمد بوده بین مجلس و شورای نگهبان عزیزانمان در مجلس با جنس ایرادات شورای نگهبان آشنا هستند خیلی کم پیش می‌آید که ما بگوییم مصووبه‌ای را مثلاً با یک ایراد بنیانی که باید دیگر بایگانی شود و کنار گذاشته شود مواجه کردیم ایرادات شورای نگهبان یا ابهامات شورای نگهبان عمدتاً جزئی هستند و در جهت واقعاً تکمیل مصوبه عملاً است، یعنی یک ظرایف و یک دقت‌های حقوقی است دایره شمول را دقیق‌تر کنیم اگر نیاز هست بزرگتر شود اگر نیاز هست کوچکتر شود یک چند باری این مصوبه واقعا در رفت و آمد بوده ولی نه به این معنا که ما بگوییم با اصل این موضوع مخالف هستیم همین دقایقی که خدمتتان عرض می‌کنم ظرافت‌هایی که بوده.

سوال: الان چند تا رو حضور ذهن دارید؟

طحان نظیف: الان که من خدمت شما هستم دیگر بار آخری که چند وقت پیش این مصوبه آمد ما سه ابهام نسبت به این مصوبه داشتیم و عزیزانمان در مجلس. یعنی می‌خواهم بگویم که موارد باقیمانده سه ابهام بود که مجلس همان سه ابهام را هم برطرف کرده الان که خدمت شما هستم در دستور کار ما است. انشاالله در اولین جلسه شورای نگهبان که خدمت اعضای محترم باشیم طبیعتاً این موضوع فکر می‌کنم دستور اول ما هم باشد که انشاالله مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.

سوال: کی می‌شود جلسه اول؟

طحان نظیف: همین روز‌های آینده طبیعتاً انشاالله خدمت عزیزان باشیم، اگر این سه ابهام برطرف شده باشد طبیعتاً باید مسیر ابلاغ را طی کند اگر هم حالا اطلاعی ندارم کلی دارم عرض می‌کنم باز هم برگشت بخورد باز هیچ نگرانی نداریم، یادم است ایرادات روز اول را شما نگاه کنید عددش الان یادم نیست ولی خیلی زودتر طرح مفصلی بود طبیعتاً ایرادات زیادی هم بهش گرفته شد کم شد کم شد تا به این سه تا رسید.

سوال: انشاالله به میمنت همین چهل و پنجمین سالروز شورای نگهبان ما شاهد تایید این طرح و مصوبه بسیار خوب باشیم که می‌تواند کمک کند به هر حال این نقدینگی از این بازار‌های غیر مولد که واقعا برای اقتصاد کشور ما آسیب‌های زیادی دارد برود به سمت تولید و این شعار سرمایه‌گذاری برای تولید در کشورمان محقق شود. نکته‌ای را هم، چون بحث انتخابات هم بحث شد از آن دور نشویم سال آینده انتخابات میان دوره‌ای مجلس را داریم خبرگان را داریم که همزمان با انتخابات شورای شهر است در این خصوص هم اگر توضیحات و اطلاعات جدیدی هست برای بینندگان بفرمایید؟

طحان نظیف: سال گذشته استحضار دارید سال پرکاری را به علت انتخابات داشتیم و می‌توانم بگویم عملاً ۵ مرحله انتخابات برگزار شد. دو مرحله انتخابات مجلس، دو مرحله انتخابات ریاست جمهوری، یک مرحله هم انتخابات خبرگان، نسبت به سال آینده ما تاریخی را هم که وزارت کشور اعلام کرده فکر می‌کنم ۱۱ اردیبهشت سال آینده انتخابات شورا‌های اسلامی شهر و روستا را خواهیم داشت، طبق قانون انتخابات میان دوره‌ای لزوماً باید با یک انتخابات سراسری برگزار شود، لذا، چون انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا را داریم. در چند حوزه هم انتخابات میان دوره‌ای را خواهیم داشت. در پنج حوزه انتخابات میان دوره‌ای مجلس را خواهیم داشت که بخواهم خدمت شما عرض کنم تبریز است، بندر انزلی، نقده و اشنویه، بستان آباد و بندرعباس است. استحضار دارید اینها مواردی است که نمایندگان این شهر‌ها مسئولیت‌هایی را در دولت داشتند. از رئیس جمهور بگیرید تا دو نفر وزرا استاندار داشتیم و معاون رئیس جمهور در خبرگان هم ما سه حوزه داریم می‌توانم خدمت شما عرض کنم یکی آذربایجان شرقی مرحوم آقای آل هاشم، یکی خراسان جنوبی که مرحوم آیت الله رئیسی و امروز هم که خدمت شما هستم در اخبار شنیدم که یکی از نمایندگان مجلس خبرگان به رحمت خدا رفتند آیت الله نعیم آبادی که این سه حوزه را باید خدمت شما عرض کنم که انتخابات میان دوره‌ای خبرگان خواهیم داشت. 

سوال: آقای دکتر این روز‌ها با حضور مسئولین مختلف که صحبت می‌کنیم حتماً یکی از سوال‌ها سوال این دفاع مقدس ۱۲ روزه است شما چه می‌کردید در این ۱۲ روز حالا روز‌های قبل و بعدش شورا تعطیل بود به هر حال البته فکر می‌کنم، چون مجلس سه تا مصوبه داشت قاعدتاً تایید شما را گرفته و حتماً شما هم فعال بودید ولی با این حال بفرمایید؟

طحان نظیف: بله ما هم بالاخره سعی می‌کردیم در کنار مردم عزیزمان که انصافاً در صحنه بودند و سایر عزیزان که عرض کردم در ابتدای سخنان و تشکر کردم از عزیزانمان در رسانه ملی و بخش‌های مختلف واقعاً بخش‌های امدادی نیرو‌های مسلحمان که در خط مقدم نبرد بودند ما هم سعی کردیم بالاخره وظایف خودمان را انجام دهیم. البته من خدمت عزیزان نماینده هم عرض کردم واقعاً باید تقدیر کنیم از عزیزانمان که مجلس وسط میدان بود در آن ایام به نظرم خیلی بارز بود این وسط میدان بودند علی رغم اینکه تهدید‌هایی هم می‌شد ولی جلسات را مجلس منظم و مستمر برگزار شد خروجی داشت. بالاخره رای اعتماد به وزیر در همان ایام انجام شد، خروجی‌های متعددی که سه تاش مرتبطه با ایام جنگ بود مصوبات مرتبط با حوزه شرایط جنگی بود ولی همین مصوبه مربوط به سوداگری و سفته‌گری مربوط به همان ایام جنگ ۱۲ روز است تا برای ما ارسال کردند کمی طول کشید ولی برای همان ایام است. در آن ایام سه مصوبه را عزیزان متناسب با آن شرایط داشتند که من گزارشی از بررسی آن سه تا بخواهم خدمت شما عرض کنم یکی بحث تعلیق کاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود که ما آن مصوبه را بررسی کردیم و عدم مغایرت با شرع و قانون اساسی را در همان ایام هم اعلام کردیم یک مصوبه مربوط به بحث جاسوسی اینها بود ما آن را بررسی کردیم مصووبه‌ای بود که باز متناسب با شرایط بود با آن دقایق و ظرایفی که خدمتتان عرض می‌کردم یک دقت‌هایی دقت‌های حقوقی و شرعی است ما نگاهمان به این مصوبات نگاهی نیست که برای این شرایط است طبیعتاً این قانون قانون دائمی است و باید آن دقت‌های حقوقی و شرعی در آنها لحاظ شود. یک ابهاماتی نسبت به برخی از مفاد آن مصوبه داشتیم من توضیحاتی را هم مفصل عرض کردم در همان مقطع خدمت مردم عزیزمان در جلسات کمیسیون حضور پیدا کردیم آنها را تشریح کردیم مجلس مصوبه خودش را اصلاح کرد فرستاده الان در دستور کار ما است من دستور اول را عرض کردم. اینجا هم دستور دوم را عرض می‌کنم دومین دستور جلسه ما همین موضوع است که عرض کردم ما واقعاً نگرانی امروز از بازگشت مصوبات خودش ندارد، چون می‌داند و بالاخره ایرادات شورا از چه جنسی است و خود ما هم می‌رویم خدمت عزیزان توضیح می‌دهیم. حتی سعی می‌کنیم اگر راهکاری به ذهنمان می‌رسد به لحاظ مشورت حقوقی، نه به لحاظ شأن شورای نگهبان خدمت عزیزان عرض می‌کنیم تصمیم نهایی طبیعتاً با خود نمایندگان محترم است. لذا اصلاح کردند الان در دستور کار ما است، مصوبه سوم هم مربوط به ساماندهی پهپاد‌های غیرنظامی و ریز پرنده‌ها بود آن مصوبه را هم ما بررسی کردیم در همین جلسات اخیر و باز مثل مصوبه قبل ابهاماتی به بعضی از موادش وجود دارد. فکر می‌کنم در روز‌های آینده نظرمان انشاالله به مجلس ارسال شود انشاالله آن را هم عزیزانمان ابهامات و احیاناً ایرادات مختصری که هست برطرف کنند، دوباره ما بررسی خواهیم کرد عرض می‌کنم نسبت به این مصوبات ما ایراد اساسی و بنیادی غیر قابل رفع نداریم.

سوال: بیشتر از جنس تقویت است و اینکه بعداً در روند اجرا دچار ابهام نباشد؟

طحان نظیف: حقیقتاً همین هست. می‌خواهم بگویم ما حاصل بررسی شورا عزیزان در مجلس با ایرادات ما مواجه هستند. واقعا به تکمیل مصوبه به قابل اجراتر بودن مصوبه کمک می‌کند. لذا هیچ نگرانی از بازگشت مصوبات الحمدلله در سال‌های اخیر وجود ندارد این سه مصوبه‌ای بود که من باید خدمتتان عرض کنم که متناسب با شرایط جنگی بود و البته مصوبات غیر از این هم مجلس محترم داشتند که ما آنها را هم عرض می‌کنم بررسی خواهیم کرد.

سوال: یک نکته‌ای که بعضاً همیشه راجع به شورای نگهبان که صحبت می‌شود حالا در بحث انتخابات روی حوزه‌های مختلف بحث شفافیت است که واقعاً نکته مهمی است با توجه به همین دوره‌ای که حضرت عالی حضور دارید و حالا از گذشته شما حقوقدان هستید و اشراف دارید مهم‌ترین اقداماتی که برای اینکه عملکرد شورای نگهبان بیش از پیش شفاف باشد برای مردم چه اقداماتی انجام شده در هر نوع تصمیم گیری در هر نوع نظارت؟

طحان نظیف: خدمتتان عرض کنم که به نظر من هر نهادی سخنگو انتخاب می‌کند. یعنی اینکه افکار عمومی برایش مهم است یا نمی‌خواهد که پاسخگو باشد. لذا من شأن اولیه خودم را همین پاسخگویی در مقابل مردم و رسانه می‌دانم. ولی می‌خواهم بگویم گام‌های موثری واقعاً برداشته شده. از خودم خدمتتان عرض کنم. واقعاً این نکته را من از روز اول با خودم تاکید کرده‌ام و عهد کرده‌ام که هم سخنگوی شورای نگهبان در میان مردم باشم هم سخنگوی مردم در شورای نگهبان. البته این معنایش این نیست که اعضای ما میان مردم نیستند. اعضای ما هر ۱۱ نفر غیر از بنده خود من هم باهاشون ۱۲ نفر بین مردم داریم زندگی می‌کنیم ولی خوب کار ویژه سخنگو طبیعتاً ارتباط بیشتری دارد ولی اعضا اساتید حوزه هستند، اساتید دانشگاه هستند، بین دانشجو، بین طلبه، بین مردم دارند زندگی می‌کنند، شورای نگهبان نهادی است که بدون هیچ الزام قانونی کاملاً داوطلبانه دارد مشروح مذاکرات خودش را منتشر می‌کند. همین مصوبه‌ای که سال‌های اخیر آمد و یک رفت و برگشت‌هایی تبدیل به قانون شد مصوبه شفافیت را خدمتتان عرض می‌کنم شفافیت قوای سه گانه و دستگاه‌های اجرایی. استحضار دارید بر اساس این مصوبه حالا دیگر بعد از آن در این یکی دو سال اخیر دستگاه‌ها ملزم شدند فرض کنید مشروح مذاکراتشان را منتشر با جزئیاتی که در قانون آمده. می‌خواهم خدمت شما عرض کنم شورای نگهبان نهادی است که قبل از این قانون خیلی سال‌ها قبل بدون هیچ الزام قانونی کاملا داوطلبانه دارد مشروح مذاکرات خودش را منتشر می‌کند، ما سامانه‌ای داریم به نام سامانه جامع نظرات شورای نگهبان. خواهشم این است که همین الان که می‌گویم عزیزانی که بیننده هستند می‌توانند جست‌ و‌ جو کنند و ببینند سامانه جامع نظرات شورای نگهبان، هر مصووبه‌ای همان ۳۵۰۰ خورده‌ای که خدمتتان عرض کردم مصوبه اساسنامه و هر استعلامی که عرض کردم تمام سوابقش در این سامانه وجود دارد طرح بوده، لایحه بوده آمده بار اول تبدیل به قانون شده و یا با یک رفت و برگشت‌هایی نظر شورا چه بوده بی‌کم و کاستی یعنی همان فایل ارسالی به مجلس روی سامانه بارگذاری شده مشروح مذاکرات جلسه با یک تاخیری البته تا آنجایی که پیاده سازی شده بارگذاری می‌شود روی این سایت و در سال‌های اخیر، چون جلسات ما مفصل است، بالاخره ممکن است خارج از حوصله افراد باشد بخواهند چند صد صفحه را مطالعه کنند علاوه بر مشروح مذاکرات گزارش استدلال‌های شورای نگهبان یعنی نسبت به ماده ۱ این نظر مخالف یا این نظر موافق وجود دارد. لذا عرضم این است که اینها بدون هیچ الزام قانونی کاملاً داوطلبانه از سال‌ها قبل پیش از این الزام قانونی در حال انجام است غیر از اینکه به عنوان مکتوب منتشر می‌شود در سامانه ما هم اینها قرار دارد لذا می‌توانم بگویم در حوزه مصوبات ما هیچ چیز پنهانی نداریم همه چی رو است.

سوال: و در حوزه انتخابات هم هرگونه هست بر مبنای قانون است؟

طحان نظیف: بله در حوزه انتخابات موضوع یکم متفاوت است، چون ناظر به اشخاص است ما فرایند‌ها را قوانین و مقررات را مکرر اطلاع رسانی می‌کنیم بهش می‌پردازیم ولی آنجایی که به اشخاص برمی‌گردد طبیعتاً، چون قانون چنین مجوزی را بمانداده طبیعتاً آنجا هم ما باید پایبند به قانون باشیم.

سوال: به جز اصل ۷۵ مهم‌ترین ایرادات که شورای نگهبان به مصوبات و طرح و لوایح می‌گیرد چیست؟

طحان نظیف: اگر بخواهم آن ایرادات پر تکرار را عرض کنم خدمت شما یکی دیگر از ایرادات ما ایراد اصل ۸۵ است که مجلس نمی‌تواند قانونگذاری را به نهادی غیر از خودش واگذار کند. مثلاً فرض کنید به دولت واگذار کند دولت بالاخره اجرای قانون را بر عهده دارد اگر خودش بخواهد قانون نویسی کند خلاف آن اصل قانون می‌شود. اینها نمایندگان مردم هستند. شأنشان قانونگذاری است یک وقتی من به عزیزان مجلس هم عرض می‌کنم می‌گویم که این پاسداری از حرمت خود شما است شما باید قانونگذاری کنید حالا یا یک جایی دقیق مشخص می‌کنید جزئیات را یا حداقل ضوابط و یا چهارچوب‌هایی را بیان می‌کنید.

سوال: یک سوال مهم هست می‌خواهم حتماً این را بپرسم این سه عضو جدید حقوقدان که آمده‌اند من نگاه می‌کردم بیشتر یک رویکرد یک توازنی در اصولگرایی و علم گرایی و هر سه نفر را که نگاه می‌کردم سوابقشان کنشگری تعامل شفافیت و نظارت مثلاً اینها را می‌شد به عنوان کلید واژه‌ها استخراج کرد رویکرد آینده شورای نگهبان فکر می‌کنید در کدام حوزه تمرکز بیشتری خواهد داشت؟

طحان نظیف: حالا من نسبت به فضای کلی شورا عرض می‌کنم طبیعتاً اعضای جدید هم این ویژگی که فرمودید را دارند ما بنایمان بر تعامل بیشتر است، چه با مجلس و چه با دستگاه‌های دیگری که داریم کار می‌کنیم، در سال‌های اخیر هم این را نشان داده‌ایم که حرف نشنیده‌ای نماند، یعنی هر نکته‌ای که دارند عزیزان بشنوند حالا البته در چهارچوبی که قانون بر عهده ما گذاشته.