آلمان و دوره جديد

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما، آلمان به عنوان بزرگترین اقتصاد اروپا و قدرت اول اتحادیه اروپا اکنون دوره گذار یا انتقالی را می گذراند.تحولات سال های اخیر در صحنه سیاسی اروپا و وقوع بحران های بزرگ اعم از بحران اقتصادی سال 2008 و پس از آن بحران پناهجویان از سال 2014 که آلمان نقش اصلی در جهت گیری های اتحادیه اروپا در این زمینه از جمله ارائه سیاست "درهای باز"را ایفا کرد و در مرحله بعد ظهور و تقویت جنبش ها و احزاب راست گرای افراطی در اروپا از جمله در آلمان به تضعیف موقعیت احزاب سنتی و در مقابل رشد و گسترش احزاب راست گرای افراطی انجامید.این عوامل در مجموع باعث شده اند تا عرصه سیاسی آلمان شاهد تحولات ماهوی و بنیادی شود و با تضعیف احزاب سنتی و موقعیت آنگلا مرکل صدر اعظم پر سابقه آلمان ، زمینه خروج وی از صحنه سیاست آلمان فراهم شود.

رخدادهاي اساسي
عرصه سیاسی آلمان به عنوان مهم ترین کشور اتحادیه اروپا که نقشی اساسی در تعیین سیاست های اروپا دارد ، در دو سال اخیر دستخوش دگرگونی های اساسی و بنیادین شده است.
در چند انتخابات اخیر اعم از انتخابات پارلمانی سپتامبر 2017 و پس از آن در انتخابات ایالتی باواریا و هسن در اکتبر 2018 احزاب سنتی آلمان یعنی ائتلاف احزاب مسیحی متشکل از "حزب دموکرات مسیحی" و "حزب سوسیال مسیحی" و نیز"حزب چپگرای سوسیال دموکرات" شکست های بزرگی را متحمل شدند.
در عوض احزاب رادیکال راست و چپ مانند حزب راست گرای افراطی" آلترناتیو برای آلمان" و حزب چپگرای رادیکال "سبزها" توانسته اند موقعیت خود را تحکیم کرده و بسیاری از کرسی های احزاب سنتی را از آنِ خود کنند، به ویژه حزب آلترناتیو برای آلمان هم اکنون در بسیاری از مناطق آلمان بدل به یک حزب قدرتمند شده است. این حزب در پارلمان‌های 10 ایالت از 16 ایالت این کشور و در پارلمان‌های همه ایالت‌های شرقی آلمان حضوری پر رنگ دارد.
این مساله بویژه با توجه به مخالفت این حزب با مهاجران مسلمان و اقدامات احتمالی علیه آنها با حضوردر پارلمان آلمان اهمیت دارد.در واقع این حزب نخستین و اصلی‌ترین حزب مخالف سیاست‌های مهاجرتی دولت آلمان و ورود مهاجرین به این کشور است.

رويگرداني از احزاب سنتی !
بسیاری از تحلیلگران معتقدند که نتایج انتخابات اخیر، نشانه رویگردانی مردم آلمان از احزاب سنتی که همواره در دوره پس از جنگ جهانی دوم به تشکیل دولت های ائتلافی پرداخته اند و روی آوردن آنها به احزاب جدید و رادیکال است که با توجه به معضلاتی مانند معضل مهاجران و مشکلات اقتصادی به ویژه افزایش فقر به خصوص در شرق آلمان ،شعارهای عامه پسند ارائه کرده و توانسته اند توجه شمار قابل توجهی از مردم آلمان را به خود جلب کنند. نتایج چند انتخابات اخیر در ایالت های باواریا وهسن که شاید پایانی بر ائتلاف بزرگ دولت مرکل باشد، به خوبی نشان می دهد که آرای ائتلاف احزاب سوسیال مسیحی و دموکرات مسیحی نصیب حزب سبز و از همه مهم تر حزب"آلترناتیو برای آلمان"به عنوان جریانی ضد مهاجرت شده است.
اکنون در آلمان خشم مردم این کشور از گسترده شدن فقر عمومی به سمت پناهجویان رفته است که برای تقویت اقتصاد آلمان و در راستای سیاست "درهای باز"مرکل به این کشور وارد شده‌اند.
در پرتو این خشم، احزاب راست گرای افراطی آلترناتیو برای آلمان و حزب سبز درحال گرفتن اکثریت از ائتلاف دموکرات مسیحی و سوسیال دموکرات هستند. بازتاب انتخابات های ایالت های باواریا و هسن به خوبی نشان می دهد که در آینده، آلمان نیز با خیزش و رشد قابل توجه احزاب رادیکال راست و چپ مواجه خواهد شد، یعنی همان اتفاقی که برای کشوری مانند سوئد روی داد.
بدین ترتیب اوضاع برای مهاجران و پناهجویان به مراتب سخت تر خواهد شد. ضمن اینکه باید منتظر افزایش اسلام ستیزی در آلمان بود، به خصوص اینکه حزب آلترناتیو برای آلمان عملا موضعی اسلام ستیزانه دارد. البته یکی دیگر از دستور کارهای مهم حزب آلترناتیو برای آلمان، تحقق جدایی آلمان از اتحادیه اروپا و بویژه خروج برلین از منطقه یورو و بازگشت به واحد پولی قبلی این کشور یعنی مارک است.

روند نزولی
هرچند قبل از برگزاری انتخابات سراسری پارلمانی 2017 آلمان ، درجریان برگزاری انتخابات ایالتی، روند کاهش آرای اتحادیه احزاب مسیحی وحزب سوسیال دموکرات آغاز شده بود، اما در انتخابات سراسری سپتامبر2017 این موضوع کاملا عیان گشت.
دراین انتخابات، اتحادیه احزاب مسیحی به ریاست آنگلا مرکل وحزب سوسیال دموکرات با از دست دادن بسیاری از آرای خود، شکست بزرگی را متحمل شدند. اتحادیه احزاب مسیحی به رغم آنکه بیشترین آرا را کسب کردند، اما به نسبت دوره قبل، آرای خود را از دست دادند و حزب سوسیال دموکرات نیز به یکی از بدترین نتایج طول فعالیت خود دست یافت.در مقابل، حزب راست گرای افراطی آلترناتیو برای آلمان با کسب حدود 13 درصد آرا توانست به پارلمان راه یابد.
حزب سبزها نیز حدود 10 درصد آراء را به دست آورد. حزب سوسیال دموکرات پس از این انتخابات اعلام کرد که دیگر در دولت ائتلافی مرکل مشارکت نخواهد کرد، اما پس ازشکست تلاش های مرکل برای تشکیل دولت ائتلافی با شرکت احزاب دموکرات آزاد و سبزها، وی ناچار شد تا پس از مدتها مذاکره و پذیرش قبول شروط احزاب ائتلافی، در نهایت دولت ائتلافی جدید معروف به ائتلاف بزرگ مرکب از حزب دموکرات مسیحی، حزب سوسیال مسیحی و حزب سوسیال دموکرات در مارس 2018 تشکیل دهد.

افول مرکل !
ناتوانی مرکل در تشکیل دولت که حدود پنج ماه به طول انجامید، از علائم افول نفوذ و قدرت وی در عرصه سیاسی آلمان تلقی شد و روند نزولی حیات سیاسی صدر اعظم آلمان از همان جا آغاز شد.
روند طولانی مذاکرات برای تشکیل دولت ائتلافی جدید در آلمان از همان ابتدا تاثیر بدی روی محبوبیت این دولت در بین شهروندان گذاشته و اتفاقات و چالش های بعدی هم به تشدید اوضاع دامن زد، بدین ترتیب نه فقط مرکل از محبوبیت سابق برخوردار نبود ، بلکه انتقادات درون حزبی از وی افزایش یافته بود. بدین ترتیب چهارمین دوره صدر اعظمی مرکل به کام وی تلخ شد.برگزاری انتخابات ایالتی در باواریا و هسن در سال 2018 به منزله تیر خلاصی برای حیات سیاسی مرکل محسوب می شود. درجریان انتخابات ایالتی باواریا در 14 اکتبر، حزب "اتحادیه سوسیال مسیحی باواریا" متحد مرکل شکست سختی خورد و ۱۶ کرسی در پارلمان این ایالت را از دست داد.در این انتخابات حزب سوسیال دمکرات هم با کاهش ۱۰ درصدی آرای خود ۲۰ کرسی از دست داد و در مقابل احزاب سبز و آلترناتیو برای آلمان موفقیت بسیار بزرگی به دست آوردند. حزب سبز با ۲۰ کرسی بیشتر در رده دوم قرار گرفت و حزب آلترناتیو برای آلمان با سیاست‌های ضد مهاجرتی خود برای اولین بار در این انتخابات شرکت کرد و ۲۲ نماینده به پارلمان باواریا فرستاد. ایالت باواریا تقریبا ۱۳ میلیون نفر جمعیت دارد و از نظر مساحت بزرگترین ایالت در میان ۱۶ ایالت آلمان است. درمرحله بعد در 28 اکتبر در انتخابات ایالتی هسن که از ایالت های مهم در غرب آلمان است، ضربه بزرگ دیگری به مرکل و احزاب شرکت کننده در دولت ائتلافی وی وارد شد. در این انتخابات، حزب دموکرات مسیحی و حزب سوسیال دموکرات، هم پیمان مرکل در دولت ائتلافی شکست سختی خوردند. هر دو حزب هرکدام نسبت به دوره قبل ۱۰ درصد از آرای‌ خود را از دست دادند. آندره آ ناهلس ، رهبر حزب سوسیال دموکرات در پی این انتخابات گفت که عملکرد ضعیف دولت فدرال تاثیر "چشمگیری" در این شکست داشته است. به گفته وی: وضعیت فعلی دولت "غیرقابل قبول" است و دولت باید "راهی عقلانی" پیدا کند. این بدترین شکست این حزب در ایالت هسن از سال ۱۹۴۶ بوده است.

شکست زنجیره‎ای حزب حاکم
افزایش آرای دو حزب مخالف یعنی حزب آلترناتیو برای آلمان و حزب سبزها و موفقیت‌ آنها بخشی از شکست زنجیره‎ای حزب حاکم و هم‌پیمانان آن در پی انتخابات سراسری 2017 است که موقعیت آنگلا مرکل را بشدت به خطر انداخته است.مرکل بعد از شکست تلخ حزبش در انتخابات ایالتی هسن در سخنانی اعلام کرد که دیگر برای ریاست حزب دموکرات مسیحی نامزد نشده و بعد از پایان این دوره قانونگذاری از صدر اعظمی آلمان هم کناره گیری خواهد کرد. این دوره قانونگذاری تا پاییز سال 2021 طول می کشد. به این ترتیب، بیش از یک سال پس از انتخابات پارلمانی 2017 و شروع کار دولت ائتلافی جدید، مرکل دیگر نتوانست در برابر چالش ها و روند نزولی محبوبیت دولت ائتلافی دوام بیاورد و با این اعترافات، جدایی خود از دنیای سیاست را اعلام کرد. با این حال برخی سیاستمداران معتقدند که مرکل حتی تا آن تاریخ هم دوام نخواهد آورد."زیگمار گابریل"، وزیر امور خارجه سابق آلمان و از اعضای حزب سوسیال دموکرات در این باره گفت: دوران صدر اعظمی مرکل خیلی زودتر از زمانی که وی اعلام کرده و حداکثر تا ماه می سال 2019 به اتمام رسیده و ائتلاف بزرگ هم از هم خواهد پاشید. آنگلا مرکل از ۱۸ سال پیش ریاست حزب دموکرات مسیحی آلمان را به عهده داشته است و از سال ۲۰۰۵ تا کنون صدر اعظم آلمان بوده است.
مرکل به مقام‌های حزب خود گفته است که بعد از شکست حزب وی و حزب سوسیال دموکرات در انتخابات ایالت هسن، تصمیم گرفته برای رهبری حزب نامزد نشود.
با وجود این آنگلا مرکل تاکید کرده که قصد دارد همچنان صدراعظم آلمان باقی بماند.
این درتقابل با موضع‌گیری‌های قبلی مرکل است که رهبری حزب را با صدراعظمی مرتبط دانسته بود، به این معنی که گفته بود تنها در صورتی صدراعظم خواهد ماند که رهبر حزب هم باشد.
نتایج جدیدترین نظرسنجی نشان می‌دهد که بعد ازاعلان مرکل برای کناره گیری از ریاست حزب دموکرات مسیحی، اکثر شهروندان آلمانی خواستار کناره گیری"هورست زیهوفر" وزیر کشور از سمت ریاست حزب سوسیال مسیحی و همچنین"آندره آ ناهلس"از ریاست حزب سوسیال دموکرات هستند.

پیامدهای کناره گیری مرکل
کناره گیری مرکل مسلما تبعات زیادی برای عرصه داخلی و خارجی آلمان به همراه خواهد داشت. مسلما در دوره باقیمانده از زمامداری مرکل، با توجه به افزایش قدرت احزاب مخالف رادیکال اعم از راست و چپ سیاست های وی در عرصه اقتصادی و نیز در زمینه مهاجران با مخالفت ها و چالش های بیشتری مواجه شده و وی از اقتدار کمتری در برخورد با مسائل داخلی برخوردار خواهد بود.
اما در اتحادیه اروپا این نگرانی غلبه دارد که مبارزه برای جانشینی مرکل بتواند قدرت تصمیم گیری آلمان در سطح این اتحادیه را در دراز مدت فلج کند. کما اینکه در دوران مذاکرات طولانی برای تشکیل دولت ائتلافی پس از انتخابات پارلمانی 2017 که حدود پنج ماه طول کشید ، بروکسل برای تصمیم گیری های مهم منتظر نتیجه این مذاکرات در آلمان بود.
همچنین کناره گیری مرکل بر پیشبرد اصلاحات مد نظر "امانوئل مکرون" رئیس جمهوری فرانسه در اتحادیه اروپا نیز تاثیر منفی خواهد نهاد. مکرون به تنهایی به سختی خواهد توانست برنامه های اصلاحی بلند پروازانه خود در اتحادیه اروپا را پیش ببرد.هم چنین تضعیف و کناره گیری مرکل در نهایت به نفع راست گرایان افراطی در جریان انتخابات آینده پارلمان اروپا خواهد بود و منجر به شانس بالای آنها برای کسب کرسی های جدید در نهاد قانونگذاری اروپا خواهدشد.

جمع بندي
درصورت ادامه موفقیت های احزاب راستگرا می توان این گونه نتیجه گیری کرد که اتحادیه اروپا با توجه به برگزیت و رویکرد اروپایی ترامپ بیش از گذشته با خطر فروپاشی روبه رو است. بدون مشارکت بانک مرکزی آلمان در طرح های اتحادیه اروپا برای یورو، بدون شک این واحد پولی به زودی در معرض فروپاشی قرار می‌گیرد.
دیگر خبری از پذیرش مهاجران جدید نخواهد بود و حتی اخراج پناهندگان فعلی نیز می‌تواند در دستور کار اروپایی‌ها قرار گیرد.
به ویژه اینکه در حال حاضر ایتالیا و مجارستان به عنوان محور راست‌گرایی در اتحادیه اروپا محسوب می شوند.با نغییر احتمالی سیاست اروپایی آلمان توسط صدر اعظم بعدی این کشور به ویژه باید انتظار سخت گیری های بیشتر علیه مهاجران و پناهجویان و نیز تغییرات در رویکردهای اقتصادی و سیاسی برلین را داشت./

===========================
نویسنده: سیدرضا میرطاهر- کارشناس مسائل بين المللي.

.