تجربه کره شمالی و سرنوشت برجام

کره شمالی یکشنبه گذشته اعلام کرد می‌تواند هر زمان ­و ­از هر مکانی که کیم جونگ اون، رهبر این کشور تعیین کند یک فروند موشک بالستیک قاره‌پیما شلیک کند. 

یک روزنامه مهم کره‌شمالی (چهارشنبه گذشته) اعلام کرد که آمریکا با توجه به ساخت موشک بالستیک قاره‌پیما از سوی پیونک یانک دیگر در حاشیه امن قرار ندارد.  

همزمان یک مقام وزارت دفاع آمریکا گفت یک رادار نظامی پیشرفته دریاپایه آمریکا به منظور نظارت بر آزمایش‌های موشکی بالستیک قاره‌پیمای ­احتمالی کره‌شمالی، پایگاه خود را در جزیره هاوایی ترک کرده است.

جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید نیز گفت: آمریکا تلاش‌های بین‌المللی را برای افزایش فشار بیشتر بر رژیم کره‌شمالی و انزوای بیش از پیش آن به منظور متقاعد کردن این رژیم برای تغییر مسیرش منسجم کرده است.

آمریکا روز پنجشنبه اعلام کرد کره‌شمالی پس از سطحی بی‌سابقه از آزمایش‌های هسته‌ای و موشکی طی سال گذشته، بهبود «کیفی» توانمندی‌های هسته‌ای و موشکی خود را به نمایش گذاشت و این مسئله تاکیدی بر ضرورت حفظ فشار بر پیونگ یانگ برای بازگشت کره‌شمالی به مذاکرات خلع سلاح است.

در عین حال، اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا روز سه‌شنبه گذشته اعلام کرد ارتش این کشور لزوماً موشک بالستیک قاره پیمایی را که کره‌شمالی در نظر دارد شلیک کند، منهدم نخواهد کرد و احتمالاً برعکس، نظاره‌گر آن خواهد بود تا اطلاعاتی درباره این آزمایش موشکی به دست بیاورد.

پیونگ یانگ، روز یکشنبه از احتمال شلیک یک موشک بالستیک قاره‌پیما در هر زمان و هر مکانی که از سوی کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی تعیین خواهد شد، خبر داد.

به گزارش خبرگزاری رویترز از واشنگتن، اشتون کارتر در آخرین کنفرانس خبری خود پیش از آغاز رسمی دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ در تاریخ بیستم ژانویه، اعلام کرد: «اگر این موشک یک تهدید باشد، رهگیری خواهد شد. اما اگر تهدید نباشد، لزومی برای این کار نخواهد بود.»

این در حالی است که چند روز پیش از آن کارتر گفت: توانمندی‌های تسلیحات هسته‌ای و برنامه‌های ­موشکی بالستیک کره‌شمالی تهدیدی جدی برای آمریکا است و این کشور آماده است تا هرگونه موشک کره‌شمالی را که شلیک یا آزمایش شود سرنگون کند.

برخی گزارش‌ها نیز حاکی است دولت دونالد ترامپ، پیروز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا­­، " تحریم‌های ثانویه" علیه شرکت‌های چینی را که با کره‌شمالی تعامل دارند بررسی می‌کند.­

سخنگوی ارشد دولت ژاپن هم روز سه‌شنبه اعلام کرد ژاپن همواره در حال گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات درباره وضع موشک‌های هسته‌ای کره‌شمالی است. 

همه این رویداد‌های ناخوشایند هسته‌ای می‌توانست اتفاق نیافتد اگر آمریکا و متحدانش به توافق هسته‌ای با کره‌شمالی پایبند بودند و به تعهدات خود وفا می‌کردند.

گفتنی است فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی کره‌شمالی به اینجا ختم نمی‌شود. کره‌شمالی تاکنون پنج آزمایش هسته‌ای و آزمایش‌های متعدد موشکی را پشت سر گذاشته است. 

«کیم جونگ اون» رهبر کره شمالی در نخستین روز از سال میلادی جدید، از مراحل پایانی آزمایش موشک بالستیک قاره‌پیما خبر داد. پس از آن کره‌جنوبی، آمریکا و ژاپن با افزایش تلاش‌ها برای تشدید فشار بر کره‌شمالی موافقت کردند.­

مؤسسه علوم و امنیت بین‌المللی آمریکا در ژوئن سال 2016، تعداد بمب‌های زرادخانه هسته‌ای کره‌شمالی را با توجه به ذخیره پلوتونیوم و اورانیوم این کشور، 21 عدد برآورد کرد که بیشتر از رقم اعلامی 10 تا 16 بمب در سال 2014 بود.

آنتونی بلینکن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا پس از نشست با همتاهای خود از ژاپن­ و کره‌جنوبی در کنفرانس خبری مشترک با آنها گفت کره‌شمالی سال گذشته میلادی 24 آزمایش موشکی و دو آزمایش هسته‌ای انجام داده و از هر کدام از این آزمایش‌ها چیزهایی آموخته است.

با توجه به تجربه شکست توافق هسته‌ای بین غرب و کره‌شمالی و پیامد‌های آن پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا امکان دارد کشور‌های غربی بخواهند به تعهدات خود در برجام عمل نکنند؟ 

جواب روشن است با توجه به تجربه کره‌شمالی بعید است مقامات غربی - حتی مقامات دولت ترامپ - سودی در شکست برجام ببینند. 

شاید به همین علت است که در روز‌های اخیر مقامات دولت اوباما و ترامپ هر دو به صورت آشکار و تلویحی از لزوم پایبند بودن به برجام سخن گفته‌اند. 

سامانتا پاور، ­نماینده ­­آمریکا در سازمان ملل متحد دیروز جمعه اعلام کرد توافق میان ایران و کشورهای قدرتمند جهان ­برای ­ محدود کردن برنامه هسته‌ای ­ایران، مؤثر بوده است و دونالد ترامپ نامزد پیروز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا اگر هوشمند باشد، آن را حفظ خواهد کرد.

دیوید پترائوس، مدیر ژنرال بازنشسته و مدیر سابق سیا که به تازگی نیز با ترامپ دیدار داشت در گفتگوی اختصاصی با کریستین امان پور، دیروز به خبرنگار سی‌ان‌ان گفت، نقض برجام مانوری بسیار پرخطر است که پیامدهای سنگینی در پی دارد.

حتی به گزارش دیروز روزنامه صهیونیستی جروزالم پست، گروه نوظهور امنیت ملی دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا بر خلاف قصد قبلی خود برای برچیدن توافق هسته‌ای ایران، بر سر نظارت بر این توافق که در سال 2015 حاصل شد، به اجماع رسیده است. 

بر اساس این گزارش این اجماع بر خلاف لفاظی‌های انتخاباتی ترامپ و مایک پنس، معاون وی است که در مبارزات انتخاباتی قول داده بودند توافق هسته‌ای ایران را «پاره» خواهند کرد. 

البته این بدان معنا نیست که آمریکا قصد دارد فشار‌های سیاسی و تبلیغی بر ایران را کاهش دهد این فشار‌ها ادامه میابد اما در حدی که به دامنه تحمل مقامات ایران خدشه وارد نشود و تهران به این نتیجه برسد که باید به تعهدات خود در برجام عمل نکند. 

موفقیت برجام از جهت دیگر نیز برای کشور‌های غربی اهمیت دارد که عبارت است از: «تشویق پیونگ یانگ به دست برداشتن از فعالیت‌های هسته‌ای- نظامی خود». 

به عبارت دیگر، کشور‌های غربی حتی - دولت ترامپ - چاره‌ای جز جلوگیری از شکست برجام ندارد. هم برای جلوگیری از تکرار تجربه کره‌شمالی در ایران و هم برای تشویق پیونگ یانگ به آغاز مذاکرات دیپلماتیک برای متوقف کردن فعالیت‌های هسته‌ای - نظامی - موشکی خود. 

 -----------------------------------------

بررسی و تحلیل/ عبدالرضا خلیلی